Με την άνοια να καταγράφει περίπου 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως, η επιστημονική κοινότητα εντείνει την προσπάθεια εντοπισμού τρόπων πρόληψης ή -έστω -επιβράδυνσης της εμφάνισής της. Πέρα από τις γνωστές στρατηγικές που αφορούν τον τρόπο ζωής, νέα δεδομένα αναδεικνύουν έναν απρόσμενο σύμμαχο στην προστασία του εγκεφάλου: το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα.
Ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του Στάνφορντ ανέλυσαν δεδομένα ηλικιωμένων και διαπίστωσαν ότι όσοι είχαν εμβολιαστεί κατά του έρπητα ζωστήρα εμφάνιζαν 20% μικρότερη πιθανότητα να αναπτύξουν άνοια μέσα στην επόμενη επταετία, σε σύγκριση με τους μη εμβολιασμένους. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε πριν λίγους μήνες στο Nature, στηρίχθηκε στη θεωρία ότι οι ιοί που προσβάλλουν το νευρικό σύστημα μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο άνοιας.
Ακόμη πιο ενδιαφέροντα ήταν τα ευρήματα της επακόλουθης έρευνας, που δημοσιεύθηκε πριν λίγες ημέρες στο Cell: το ίδιο εμβόλιο δεν φαίνεται να προσφέρει μόνο προληπτική προστασία, αλλά μπορεί να είναι ωφέλιμο και για όσους έχουν ήδη διαγνωστεί με άνοια, επιβραδύνοντας την εξέλιξη της νόσου.
Η σχέση ανάμεσα στις δύο παθήσεις
Ο έρπητας ζωστήρας είναι μια οδυνηρή ιογενής λοίμωξη που ενεργοποιείται από τον ίδιο ιό που προκαλεί την ανεμευλογιά (varicella-zoster). Ο ιός παραμένει «κρυμμένος» στα νευρικά κύτταρα μετά τη λοίμωξη της παιδικής ηλικίας και μπορεί να επανενεργοποιηθεί αργότερα στη ζωή, ειδικά σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα.
Η άνοια, από την άλλη πλευρά, επηρεάζει πάνω από 55 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, με περίπου 10 εκατομμύρια νέα περιστατικά κάθε χρόνο. Η νόσος Αλτσχάιμερ αποτελεί την πιο συχνή μορφή και έχει αποτελέσει επί δεκαετίες αντικείμενο εντατικής έρευνας, συμπεριλαμβανομένης της διερεύνησης του ρόλου ιογενών λοιμώξεων στην εξέλιξή της.
Προηγούμενες μελέτες είχαν παρατηρήσει ότι το εμβόλιο κατά του έρπητα ζωστήρα συνδέεται με μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης άνοιας. Ωστόσο, δεν μπορούσαν να αποκλείσουν το ενδεχόμενο ότι οι εμβολιασμένοι τείνουν να έχουν γενικά πιο υγιεινές συνήθειες, οι οποίες δεν καταγράφονται στα ιατρικά αρχεία και ενδέχεται να επηρεάζουν τα αποτελέσματα.
Η κατάλληλη «φυσική συνθήκη» για μια καθαρή απάντηση
Αυτή η μεροληψία μπόρεσε να παρακαμφθεί χάρη σε μια ιδιαιτερότητα του εμβολιαστικού προγράμματος της Ουαλίας, που ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου 2013. Το πρόγραμμα προέβλεπε τη χορήγηση ενός ζωντανού εξασθενημένου εμβολίου μόνο σε όσους ήταν ακριβώς 79 ετών τη συγκεκριμένη ημερομηνία. Όσοι ήταν 78 θα γίνονταν επιλέξιμοι τον επόμενο χρόνο (και ούτω καθεξής), ενώ όσοι ήταν 80 ή μεγαλύτεροι δεν θα δικαιούνταν ποτέ τον εμβολιασμό.
Αυτή η εξαιρετικά λεπτή ηλικιακή διαφοροποίηση -ανάμεσα σε ανθρώπους που έκλεισαν τα 80 μια εβδομάδα πριν ή μια εβδομάδα μετά -δημιούργησε μια σπάνια ευκαιρία: οι ερευνητές μπορούσαν να συγκρίνουν δύο σχεδόν πανομοιότυπες ομάδες, σαν να βρίσκονταν σε ένα τυχαιοποιημένο κλινικό δοκίμιο.
Με βάση τα ιατρικά αρχεία περισσότερων από 280.000 ηλικιωμένων χωρίς άνοια κατά την έναρξη του προγράμματος, οι επιστήμονες εξέτασαν τις επιπτώσεις του εμβολίου συγκρίνοντας όσους βρίσκονταν πιο κοντά στο όριο επιλεξιμότητας.
Τι έδειξαν τα αποτελέσματα
Η παρακολούθηση επί επτά χρόνια έφερε στο φως αισθητές διαφοροποιήσεις:
– Το εμβόλιο μείωσε τα περιστατικά έρπητα ζωστήρα κατά περίπου 37%.
– Ένας στους οκτώ ηλικιωμένους διαγνώστηκε με άνοια έως το 2020, όμως οι εμβολιασμένοι είχαν 20% μικρότερη πιθανότητα να εμφανίσουν τη νόσο.
– Δεν εντοπίστηκαν άλλες διαφορές ανάμεσα στις ομάδες – μόνο στη συχνότητα της άνοιας.
– Η ανάλυση έδειξε ακόμη ότι τα οφέλη του εμβολίου επεκτείνονται σε όλο το φάσμα της γνωστικής έκπτωσης:
Οι εμβολιασμένοι είχαν μικρότερη πιθανότητα εμφάνισης ήπιας γνωστικής διαταραχής μέσα σε εννέα χρόνια.
Όσοι έλαβαν το εμβόλιο μετά τη διάγνωση άνοιας είχαν σημαντικά μικρότερη πιθανότητα να πεθάνουν από τη νόσο την επόμενη εννιαετία, στοιχείο που υποδεικνύει επιβράδυνση της εξέλιξής της.
Συνολικά, σχεδόν οι μισοί από τους 7.049 ηλικιωμένους με άνοια κατά την έναρξη του προγράμματος κατέληξαν από τη νόσο κατά την παρακολούθηση, ενώ το ποσοστό αυτό περιορίστηκε περίπου στο 30% μεταξύ των εμβολιασμένων.
Πολλά υποσχόμενο, αλλά με αναπάντητα ερωτήματα
Η προστατευτική επίδραση φάνηκε εντονότερη στις γυναίκες, πιθανώς λόγω διαφορών στη λειτουργία του ανοσοποιητικού ή στην πορεία της άνοιας. Ωστόσο, παραμένει άγνωστος ο ακριβής μηχανισμός μέσω του οποίου το εμβόλιο μειώνει τον κίνδυνο. Επίσης, δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί αν η νεότερη γενιά εμβολίων –τα σύγχρονα πρωτεϊνικά, μη ζωντανά σκευάσματα– έχει εξίσου ισχυρή ή και μεγαλύτερη προστατευτική δράση.
Ο Δρ. Geldsetzer και η ομάδα του έχουν ήδη επαναλάβει την ανάλυση με δεδομένα από την Αγγλία, την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τον Καναδά, ενώ στόχος τους είναι πλέον μια μεγάλη τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή για την οριστική απάντηση.
Διαβάστε περισσότερα στο ygeiamou.gr
