Νέες τιμολογιακές πολιτικές τον Σεπτέμβριο – Εκπτώσεις με βάση την κατανάλωση – Οι εταιρείες χρηματοδοτούν εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης που θα αποπληρώνονται από τους λογαριασμούς (μονώσεις, κουφώματα, έξυπνα συστήματα θέρμανσης, φωτοβολταϊκά)
Μέχρι πρόσφατα η αγορά του ρεύματος έμοιαζε με μια μηχανική εξίσωση αριθμών: μια κιλοβατώρα που άλλαζε τιμή ανάλογα με τις διακυμάνσεις στο Χρηματιστήριο Ενέργειας κι ένα κράτος που έσπευδε με επιδοτήσεις να κρατήσει τους λογαριασμούς σε ανεκτά επίπεδα.
Τους τελευταίους μήνες μια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται και ο κόσμος της ενέργειας μοιάζει λιγότερο με τυπική μαθηματική εξίσωση και περισσότερο με ένα ανοιχτό παζλ επιλογών. Οι πάροχοι δεν περιορίζονται πια στην πώληση ηλεκτρικής ενέργειας. Αντίθετα, μεταμορφώνονται σταδιακά σε ενεργειακούς συνεργάτες του καταναλωτή: προσφέρουν συμβουλευτική, χρηματοδοτούν έργα και ανοίγουν τον δρόμο για ενεργειακές παρεμβάσεις στις κατοικίες. Ο λογαριασμός ρεύματος δεν είναι πια μόνο ένας πίνακας χρεώσεων, αλλά μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο αναβάθμισης – από την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στην ταράτσα μέχρι την τοποθέτηση αντλίας θερμότητας στο μπαλκόνι.
Νέοι τύποι τιμολογίων
Μέσα σε αυτή τη νέα πραγματικότητα, γεννιούνται διαφορετικές πολιτικές χρεώσεων και νέοι τύποι τιμολογίων. Το αποκαλούμενο «κόκκινο» τιμολόγιο που σχεδιάζει να εγκαινιάσει από το Σεπτέμβριο η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας φέρνει μια διαφορετική φιλοσοφία στην αγορά: προβλέπει σταθερές χρεώσεις για τις πρώτες για παράδειγμα 100 κιλοβατώρες που διαφοροποιούνται όταν αλλάζει η κλίμακα (πάνω από 200 ή 300 κιλοβατώρες), σταθερή πάγια χρέωση ανά μήνα ή σταθερή τιμή προμήθειας ανά εξάμηνο καθώς και σταθερή πάγια χρέωση με δύο μόνο κλίμακες κατανάλωσης.
Το αν θα πετύχει η νέα συνταγή θα κριθεί στην πράξη και είναι μάλλον νωρίς να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα όσο η αγορά εξελίσσεται συνεχώς και από έναν τομέα που ήταν αυστηρά ρυθμιζόμενος αποκτά μεγαλύτερη ευελιξία και ένα μεγαλύτερο προϊοντικό καλάθι επιλογών.
Κερδισμένος από τη νέα γενιά τιμολογίων και πρακτικών βγαίνει αναμφίβολα ο καταναλωτής, ο οποίος από έναν παθητικό ρόλο που είχε μέχρι σήμερα πληρώνοντας «ό,τι γράφει το ρολόι» περνά σε έναν ενεργό ρόλο, όπου καλείται να σκεφτεί στρατηγικά, να επιλέξει και να επενδύσει. Η ενέργεια γίνεται προσωπική υπόθεση. Και η Πολιτεία μέσω της ΡΑΑΕΥ καλείται να διαμορφώσει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο αντάξιο αυτής της μετάβασης: ευέλικτο, λειτουργικό, αλλά και ικανό να προστατεύσει τον καταναλωτή μέσα σε ένα τοπίο που γίνεται ολοένα πιο σύνθετο.
Ανοίγει η χρωματική παλέτα
Μέχρι πρόσφατα τα τιμολόγια ενέργειας μπορούσαν να καταταχθούν σε τρεις βασικές κατηγορίες με βάση το χρώμα τους:
■ Μπλε (σταθερά): Με καθορισμένη τιμή ανά κιλοβατώρα για 12 έως 24 μήνες. Ιδανικά για όσους επιθυμούν προβλεψιμότητα και ασφάλεια έναντι των διακυμάνσεων της χονδρεμπορικής αγοράς.
■ Πράσινα (κυμαινόμενα): Αμεσα συνδεδεμένα με τη χονδρεμπορική αγορά, όπου η τιμή μεταβάλλεται σε μηνιαία βάση.
■ Πορτοκαλί (δυναμικά τιμολόγια): Συνδεδεμένα με την τιμή της αγοράς χονδρικής που προσφέρουν ωριαία χρέωση – αυτό σημαίνει ότι η τιμή του ρεύματος μεταβάλλεται ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς σε ωριαία βάση. Απαιτούν όμως την ύπαρξη έξυπνου μετρητή για να εφαρμοστούν, γι’ αυτό παραμένουν ακόμη στα χαρτιά για τα ελληνικά νοικοκυριά.
Η απόφαση των παρόχων να εμπλουτίσουν με νέες κατηγορίες προϊόντων τα χαρτοφυλάκιά τους, προσφέροντας μάλιστα και διάφορες παραλλαγές του δημοφιλούς μπλε τιμολογίου, ανοίγει τη χρωματική παλέτα σε μια νέα κατηγορία που θα καλύψει το κενό ανάμεσα στα σταθερά και τα κίτρινα κυμαινόμενα τιμολόγια. Τα προϊόντα αυτά δεν θα βασίζονται στον δείκτη της χονδρεμπορικής τιμής που υπόκειται σε διακυμάνσεις, ούτε θα ακολουθούν τη λογική της μπλε κιλοβατώρας. Ουσιαστικά με τα προϊόντα αυτά ο καταναλωτής αγοράζει ένα ενεργειακό πακέτο με όρους που παραπέμπουν περισσότερο με αυτούς της κινητής τηλεφωνίας παρά με την παραδοσιακή αγορά ενέργειας, καθώς έχουν τα χαρακτηριστικά μιας συνδρομητικής τιμολόγησης.
Debate για το Picasso
Στην ίδια κατηγορία θα ενταχθεί και το Picasso της Protergia, το οποίο έγινε η αφορμή για ένα μεγάλο debate στην αγορά το προηγούμενο διάστημα, το οποίο ξεκίνησε ως αμιγώς μπλε. Το προϊόν προσφέρει σταθερό μηνιαίο ποσό χρέωσης για συγκεκριμένη ποσότητα ενέργειας (π.χ. 29,99 ευρώ για 1.325 κιλοβατώρες, 39,99 ευρώ για 1.875 κιλοβατώρες ή 54,99 ευρώ τον μήνα για 2.700 κιλοβατώρες), για όλη τη διάρκεια της 12μηνης σύμβασης, αλλά μόνο για την ενέργεια και τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις (δεν περιλαμβάνει δημοτικά τέλη και τέλος ΕΡΤ). Υιοθετεί μια λογική που θυμίζει τα πακέτα κινητής τηλεφωνίας: ο καταναλωτής πληρώνει σταθερό ποσό κάθε μήνα για μια προκαθορισμένη ποσότητα ενέργειας όπως συμβαίνει με τα GB ή τα λεπτά ομιλίας. Αν η κατανάλωση ξεπεράσει το όριο, ακολουθεί εκκαθάριση με πρόσθετη χρέωση. Το νέο τιμολόγιο υπόσχεται σταθερότητα χωρίς τον κλασικό «κλειδωμένο» μηχανισμό. Ενσωματώνει όμως ρήτρα πρόωρης αποχώρησης, χαρακτηριστικό που σήμερα επιτρέπεται μόνο στα μπλε τιμολόγια. Το τελικό πλαίσιο για την κατηγορία αυτή θα οριστικοποιηθεί μετά τη δημόσια διαβούλευση της ΡΑΑΕΥ, η οποία αναμένεται να ξεκινήσει εντός των ημερών.
Η μεγάλη στροφή στα μπλε
Την ίδια στιγμή η αγορά φαίνεται να κινείται σε διαφορετικούς ρυθμούς, με τους «προνομιακούς όρους» για τις πρώτες 100 ή 200 kWh να βρίσκονται στην αιχμή της εμπορικής πολιτικής των προμηθευτών. Το λεγόμενο «μαξιλάρι» κατανάλωσης λειτουργεί ως εργαλείο τιμολόγησης, προσφέροντας χαμηλότερη χρέωση για ένα βασικό πακέτο ενέργειας που συνεχώς συρρικνώνεται.
Σαφή διαφοροποίηση από τον αρχικό σχεδιασμό παρουσιάζει η ΔΕΗ. Ενώ είχε ανακοινώσει ότι από τον Αύγουστο το πλαφόν των 500 kWh θα μειωθεί στις 200 kWh, τελικώς διατηρεί το ευνοϊκό όριο για δύο ακόμη μήνες. Με αυτή την επιλογή η Επιχείρηση κρατά χαμηλά το κόστος για μεγαλύτερο μέρος της μηνιαίας κατανάλωσης, ενισχύοντας τη θέση της στον έντονο ανταγωνισμό της λιανικής αγοράς.
Σε ό,τι αφορά τις τάσεις στην αγορά, τα σταθερά τιμολόγια (μπλε) συνεχίζουν να καταγράφουν δυναμική άνοδο στη λιανική του ρεύματος. Ηδη, 1,3 εκατομμύριο καταναλωτές έχουν επιλέξει αυτού του τύπου τις χρεώσεις, αριθμός που αναμένεται να ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια μέσα στον επόμενο χρόνο. Σε αντίθεση, τα κυμαινόμενα προϊόντα χάνουν έδαφος, καθώς τα μπλε προσφέρουν τιμές ακόμη και κάτω από τα 9 λεπτά/κιλοβατώρα, με μηδενικά ή χαμηλά πάγια και ελκυστικά πακέτα διάρκειας έως 2 ετών.
Η σύγκριση είναι ενδεικτική: για μέση μηνιαία κατανάλωση 300 kWh, ένα μπλε τιμολόγιο με 10 λεπτά/κιλοβατώρα και 10 ευρώ πάγιο φτάνει στα 40 ευρώ, ενώ ένα πράσινο με 15 λεπτά και ίδιο πάγιο αγγίζει τα 55 ευρώ. Δεν είναι τυχαίο που 7 στους 10 καταναλωτές παραμένουν μεν ακόμη στα πράσινα, αλλά η τάση δείχνει σταθερή στροφή προς τα σταθερά (μπλε).
Αυτή η στροφή δημιουργεί νέα δεδομένα και στην επιχειρηματική στρατηγική των προμηθευτών. Η ανάγκη για αντιστάθμιση κινδύνου («hedging») για εκατοντάδες χιλιάδες πελάτες που απαιτούν σταθερές τιμές περιορίζει τη δυνατότητα προσφορών και ευνοεί τους μεγαλύτερους παίκτες. Εύλογα, λοιπόν, συζητείται ήδη η πιθανότητα περαιτέρω συγκέντρωσης της αγοράς, με προοπτική σύγκλισης προς ένα μοντέλο τύπου τηλεπικοινωνιών: λιγότεροι, αλλά πιο ισχυροί πάροχοι. Αυτό άλλωστε ήδη το βλέπουμε να εξελίσσεται στην αγορά με τις συμπράξεις μεταξύ των παρόχων που δημιουργούν μεγαλύτερα και ανταγωνιστικότερα σχήματα, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τη συνένωση Ηρων και nrg.
Ρεύμα για… επενδύσεις
Το πιο ριζικά καινοτόμο στοιχείο της αγοράς όμως δεν βρίσκεται στα τιμολόγια, αλλά στον τρόπο που οι εταιρείες ρεύματος θα συμμετέχουν πλέον σε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας με πρακτικές που ήδη έχουν ξεκινήσει να παρέχουν εταιρείες στην αγορά (π.χ. Elpedison). Από το 2026 ανοίγει και θεσμικά η δυνατότητα για τους προμηθευτές να χρηματοδοτούν εργασίες ενεργειακής αναβάθμισης (μονώσεις, κουφώματα, έξυπνα συστήματα θέρμανσης, φωτοβολταϊκά κ.λπ.) και να εισπράττουν το αντίτιμο μέσω των λογαριασμών των πελατών τους.
Το νέο αυτό σχήμα, που περιγράφεται στον Οδικό Χάρτη για την Εξοικονόμηση Ενέργειας στα Κτίρια, φέρνει στην Ελλάδα διεθνείς πρακτικές όπως το «Pay-As-You-Save» ή τα μοντέλα On-Bill Financing και On-Bill Repayment. Στη πράξη, ο πάροχος θα λειτουργεί είτε ως άμεσος χρηματοδότης, είτε ως ενδιάμεσος με τράπεζες ή εταιρείες (ESCOs) και θα εισπράττει τις δόσεις με την πάγια εντολή του λογαριασμού ρεύματος. Αυτό σημαίνει ότι ο καταναλωτής θα λαμβάνει στο εξής από τον πάροχο έναν λογαριασμό ρεύματος και έναν δεύτερο για τις παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης. Η διαδικασία είναι σχετικά απλή: ξεκινά με πρόσκληση ενδιαφέροντος από τον πάροχο προς πελάτες που επιθυμούν να αναβαθμίσουν ενεργειακά την κατοικία τους. Μετά την αίτηση και τον έλεγχο επιλεξιμότητας (κυρίως βάσει ιστορικού πληρωμών), ο πάροχος διαμορφώνει εξατομικευμένη πρόταση με τεχνικά και οικονομικά στοιχεία. Αν ο πελάτης την αποδεχτεί, υπογράφεται σύμβαση χρηματοδότησης και ξεκινά η υλοποίηση του έργου, με δυνατότητα αναπροσαρμογών εφόσον χρειαστεί. Η αποπληρωμή γίνεται σε μηνιαίες δόσεις μέσω του λογαριασμού ρεύματος, με σαφείς όρους για τη διάρκεια, το επιτόκιο (αν υπάρχει), τις εξασφαλίσεις και τα ενδεχόμενα σε πρόωρη εξόφληση ή αθέτηση.
Με τον νέο σχεδιασμό που έχει περιγράψει και η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας -κάνοντας σαφή αναθεώρηση και στην φιλοσοφία των προγραμμάτων «Εξοικονομώ-, το ρεύμα δεν είναι πια απλώς ένας λογαριασμός. Γίνεται μια απόφαση και ένα συμβόλαιο που μπορεί να περιλαμβάνει όχι μόνο κιλοβατώρες, αλλά και παράθυρα που δεν μπάζουν κρύο τον χειμώνα, θερμοστάτες που «σκέφτονται έξυπνα» και στέγες που παράγουν ενέργεια. Και όπως όλα δείχνουν, αυτή είναι μόνο η αρχή!
Protothema.gr/Φωτογραφία: Shutterstock
