Μια εντυπωσιακή επιστημονική ανακάλυψη ανοίγει νέους ορίζοντες στην κατανόηση και ενδεχομένως στην πρόληψη του καρκίνου. Ερευνητές διαπιστώνουν ότι οι μεταλλάξεις του DNA, οι οποίες συνδέονται με την εμφάνιση κακοηθειών, εντοπίζονται συχνά και σε υγιείς ιστούς – στοιχείο που ανατρέπει όσα γνωρίζαμε έως σήμερα για την εξέλιξη της νόσου.
Όπως αναφέρει το The Economist, ο καρκίνος εμφανίζεται όταν τα φυσιολογικά κύτταρα του οργανισμού υποστούν μεταλλάξεις, χάνοντας τον έλεγχο του πολλαπλασιασμού τους και σχηματίζοντας όγκους. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ερευνητικές ομάδες σε όλο τον κόσμο παρατηρούν ότι παρόμοιες μεταλλάξεις υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό και σε ιστούς που παραμένουν υγιείς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, περίπου το ένα τέταρτο των κυττάρων του δέρματος φέρει μεταλλάξεις που σχετίζονται με τον καρκίνο. Σε άτομα μέσης ηλικίας, πάνω από το μισό του οισοφάγου και σχεδόν το 10% του στομαχικού βλεννογόνου καλύπτονται από μεταλλαγμένα κύτταρα – χωρίς αυτά να εξελίσσονται σε κακοήθεις όγκους.
Το ερώτημα γιατί ορισμένα κύτταρα με αλλοιωμένο DNA δεν εξελίσσονται σε καρκινικά απασχολεί πλέον έντονα την επιστημονική κοινότητα. Οι πρώτες ενδείξεις δείχνουν ότι τα υγιή κύτταρα διαθέτουν μηχανισμούς που μπορούν να «αναχαιτίσουν» την εξάπλωση των μεταλλαγμένων. Αν επιβεβαιωθεί αυτή η υπόθεση, η ενίσχυση της δραστηριότητας των φυσιολογικών κυττάρων θα μπορούσε να αποτελέσει νέα στρατηγική πρόληψης.
Ο ρόλος του γονιδίου PIK3CA
Κεντρικό ρόλο στην έρευνα παίζει το γονίδιο PIK3CA, το οποίο ρυθμίζει την ανάπτυξη και επιβίωση των κυττάρων. Όταν μεταλλαχθεί, μπορεί να προκαλέσει υπερβολική ανάπτυξη ιστών – μια διαδικασία που συνδέεται με την καρκινογένεση.
Ο Φιλ Τζόουνς, ερευνητής του Wellcome Sanger Institute στο Ηνωμένο Βασίλειο, διαπίστωσε ότι το συγκεκριμένο γονίδιο υφίσταται μεταβολικές αλλαγές που επιτρέπουν στα μεταλλαγμένα κύτταρα να υπερισχύουν έναντι των φυσιολογικών. Σε πειραματική μελέτη του 2024, ο Τζόουνς χρησιμοποίησε τη μετφορμίνη – ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο φάρμακο για τον διαβήτη – και παρατήρησε ότι προκαλεί παρόμοιες μεταβολικές αλλαγές και στα υγιή κύτταρα του οισοφάγου. Όταν υπήρχε ισορροπία μεταξύ υγιών και μεταλλαγμένων κυττάρων, η μετφορμίνη εμπόδιζε την ανάπτυξη καρκινικών. Αντίθετα, δίαιτες πλούσιες σε λιπαρά αύξαναν τον αριθμό των κυττάρων με βλάβες στο DNA.
Τα ευρήματα θεωρούνται εξαιρετικά ελπιδοφόρα. Ωστόσο, η χαρτογράφηση όλων των μεταλλάξεων -ωφέλιμων ή επιβλαβών- αποτελεί τεράστια πρόκληση, καθώς το ανθρώπινο σώμα περιέχει χιλιάδες τύπους κυττάρων με διαφορετικές λειτουργίες. Μάλιστα, έχει παρατηρηθεί ότι μια μετάλλαξη που προστατεύει από τον καρκίνο του οισοφάγου δεν προσφέρει την ίδια άμυνα στο δέρμα.
Η συμβολή της τεχνολογίας CRISPR
Για να κατανοήσουν βαθύτερα αυτές τις πολύπλοκες διεργασίες, οι επιστήμονες στρέφονται στο CRISPR, το επαναστατικό εργαλείο γονιδιακής επεξεργασίας που επιτρέπει την ακριβή τροποποίηση συγκεκριμένων αλληλουχιών DNA. Όπως εξηγεί ο Δρ. Τζόουνς, η ομάδα του μπορεί να εξετάσει έως και 15.000 γονίδια μέσα σε μόλις τρεις μήνες και να επιλέξει τα 20-30 πιο ενδιαφέροντα για περαιτέρω μελέτη.
Η έρευνα βρίσκεται ακόμη στα αρχικά της στάδια, αλλά ήδη διαφαίνεται μια νέα προσέγγιση στη μάχη κατά του καρκίνου: όχι μόνο μέσω της καταστροφής των καρκινικών κυττάρων, αλλά και με την ενίσχυση των υγιών – μια στρατηγική που θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά το μέλλον της ογκολογίας.
